Socijalna antropologija

Socioantropologija (sociokulturna antropologija, antropologija kulture. kulturološka antropologija) proučava čovjeka kao društveno i kulturno biće, odnosno kulturu u najširem smislu. Pojam kulture može imati višestruko i višeslojno značenje, ali se (u punom smislu) isključivo veže za čovjeka i njegovu djelatnost. Ona obuhvata sveukupnost naučenih oblika ponašanja i djelovanja u svim neinstinktivnim oblastima ljudskog života, rada i stvaralaštva – u materijalnoj i duhovnoj sferi. Na toj bazi možemo razlikovati materijalnu i duhovnu kulturu.

Čovjek je, u punom smislu, društveno biće. Neposrednu životnu sredinu svakog pojedinca u prvom redu čini društvo kome pripada – skup jedinki povezanih međudjelovanjem i suradnjom u održavanju zajedničkog života. Najjednostavnije: čovjek je čovjeku najbliža prirodna sredina. U prirodi nisu rijetki primjeri socijalnih vrsta životinja, a društvena organizacija nekih insekata (npr.) je, u izvjesnim detaljima, i složenija od ljudske. Međutim, u društvima insekata dominira genetički određeno i “ukalupljeno” instinktivno ponašanje, dok su ljudska društva jedinstvena po tome što počivaju na kulturi, koju individua ne nasljeđuje genima nego stiče učenjem.

Društvena i opća kultura daju karakteristični pečat sveobuhvatnim oblicima i područjima čovjekovog života i rada, djelovanja i ponašanja, društvene organizacije i proizvodnih odnosa, opće duhovnosti i duhovne nadgradnje itd. Ona ima svoje vremenske i prostorne odrednice, a predstavlja osobeno obilježje određenih ljudskih grupa; u tom smislu može se govoriti o kulturama raznih naroda, zemalja i epoha. Kulture pojedinih dijelova čovječanstva su specifične, historijski nastale cjeline, čije se komponente mogu, manje ili više nezavisno, mijenjati – međusobno prožimati i obogaćivati elementima drugih kultura.^[1][2]

Socioantropologija obuhvata mnoštvo užih naučnih disciplina.

• Etnologija uporedno proučava različite ljudske zajednice, njihovu tradiciju, običaje i mitove, sistem srodničkih odnosa, tabue i rituale, odnosno specifičnosti materijalne, društvene i duhovne kulture različitih naroda u ostvarivanju samo čovjeku imanentne kulturne adaptacije.
• Arheologija istražuje procese i forme općekulturnog adaptacijskog sistema, tragove i ostatke iščezlih kultura, njihovo porijeklo i razvoj. Pritom opservira razna gradilišta i analizira upotrebne, ukrasne i ostale predmete, njihova nalazišta i staništa.
• Lingvistika proučava jezik, njegov razvoj, varijacije i ostale oblike izvornog komuniciranja te faktore koji su upravljali jezičkim promjenama u diferencijaciji tih komunikacijskih sistema. Na mnogim područjima, kulturna antropologija se interdisciplinarno veže za tzv. humanističke nauke, kao što su (peribioantropološka) psihologija te sociologija, historija, filozofija i dr.^[3]

^{[4] [5]}

Iz opće socioantropologije, u nekim klasifikacijama se izdvaja antropologija kulture (kulturološka antropologija) – nauka o sveukupnosti ove ključne adaptacije ljudske vrste na njeno specifično mjesto u općoj ekonomiji prirode, uključujući i sferu religijskog života (sociologiju religije). Etničke i druge razlike u kulturi gospodarstvenih odnosa u društvu – organizaciji sistema proizvodnje, tržišnog ponašanja i razmjene dobara, komparativno proučava ekonomska antropologija. Antropologija umjetnosti se bavi socijalnim i etničkim osnovama umjetničkog stvaralaštva i same umjetnosti (likovna, muzička, plesna, književna, arhitektonska itd).

1. ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
2. ^ Boaz N. T., Almquist A. J. (1999): Essentials of biological anthropology. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Yersey, ISBN 0-13-080793-1.
3. ^ Dobzhansky Th. (1962): Mankind Evolving – The Evolution of the Human Species. Yale University Press, New Haven and London.
4. ^ Hiernaux J. (1969): Égalité ou inégalité des races? Editions Hachette, Paris.
5. ^ Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Univerzitetska knjiga, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 86-01-02217-0.